Kocaeli'de bulunan yüksek rütbeli Roma askerine ait lahit tarihe ışık tutuyor

KOCAELİ (AA) – ŞAHİN OKTAY – Kocaeli'nin İzmit ilçesindeki Nikomedya Batı Nekropolü'nde yürütülen kurtarma kazısı sonucunda Diocletianus veya 1. Konstantin'in yaveri olduğu değerlendirilen askere ait lahit bulundu.

İzmit'te 2017'de İSU Genel Müdürlüğü bahçesinde yapılan inşaat sırasında gün yüzüne çıkan Nikomedya Batı Nekropolü'ndeki lahitlerle ilgili araştırmalar devam ediyor.

Lahitlerden birindeki Latince ifadelerin çevirisi sonucunda lahdin "imparator koruyucusu" unvanlı "Tziampo" isimli askere ait olduğu tespit edildi.

Roma imparatorlarından Diocletianus veya 1. Konstantin'in yaveri olduğu tahmin edilen Tziampo'nun lahdi, ilk defa bir imparator korumasına ait lahdin yazıtı, içindeki iskelet ve mezar hediyeleriyle bir bütün olarak bugüne ulaşması bakımından dünyada "ilk" olma özelliği taşıyor.

Çevirisi yapılan yazıtta, "Yeraltı Tanrılarına! Dacia Minor Eyaleti'ndeki Pieucens (pisuens) bölgesi kökenli, imparator koruyucusu (protector divini lateris) Tziampo bu mezar anıtını yeniden yaptırdı. (Ben) 50 yıl yaşadı(m). Bu mezara oğlum Severus yahut da eşim dışında (başka hiç kimsenin) gömülmesine izin vermiyorum. 9 yıl süvari, 11 yıl ordinarius ve 10 yıl protector (koruyucu) olarak askerlik yaptım. Şayet birisi bu mezara bir başkasını gömmeye cesaret ederse fiscusa (Roma imparatorlarının kişisel sandığı) 20; kent kasasına 10 follis (madeni para) ödeyecektir. Tüm askerliğim 30 yıl sürdü. Hoşça kalın!" ifadeleri yer alıyor.

– "Günümüze sağlam bir şekilde ulaşması bizler için büyük bir şans"

Kocaeli Müze Müdürü Serkan Gedük, AA muhabirine, 2017 ve 2019 yılları arasında nekropol (toplu mezarların bulunduğu bölge) alanında yapılan kurtarma kazılarında 37 mezar tespit edildiğini, bunlardan 32'sinin kiremit mezar, 5'inin lahit mezar olduğunu söyledi.

Lahitlerden 4'ünde yazıt olduğunu dile getiren Gedük, Marmara Üniversitesinden Doç. Dr. Hüseyin Sami Öztürk'le yapılan bilimsel çalışmalar neticesinde Latince yazıtlı bir mezarın Nikomedya ve Roma tarihi açısından ayrı bir önem taşıdığının ortaya çıktığını kaydetti.

Gedük, şu bilgileri verdi:

"Lahit sadece içerdiği yazıtta gelen bilgilerle değil, aynı zamanda in-situ (yerinde) şekilde bulunmuş iki iskelet ve küçük buluntularıyla oldukça büyük önem taşımaktadır.

Zira şimdiye kadar bilinen Roma imparatorlarının korumalarına ilişkin yazıtlar, herhangi bir başka maddi kalıntı içermeden günümüze gelmişlerdir. İlk defa bir imparator korumasına ait yazıt, lahit içinde iki iskelet ve mezar hediyeleriyle birlikte bir bütün olarak günümüze ulaşmıştır. Bu anlamda Tziampo lahdi, bu alanda dünyada bir ilktir. Bu lahdin ve lahit etrafındaki nekropolis alanının günümüze sağlam bir şekilde ulaşması bizler için büyük bir şanstır."

Gedük, lahitlerin bu şekilde ulaşabilmesinin büyük olasılıkla bir deprem sonucu yıkıntılar altında kalması ya da çökmesi sayesinde olduğuna işaret ederek, "Milattan sonra 3. yüzyılda antik edebi metinlere dahi geçen peş peşe 3 yıkıcı deprem gerçekleşmiştir. Alandan ele geçen en geç 4. yüzyıla tarihlenen sikkeler de nekropolisin bu tarihten sonra kullanılamadığını göstermektedir ki bu da depremlerin tarihiyle uyuşmaktadır." diye konuştu.

Roma imparatorlarından Diocletianus veya 1. Konstantin'in bir anlamda yaveri olan Tziampo'nun yazıttan anlaşılacağı üzere Dacia (bugünkü Romanya) kökenli olduğu bilgisini aktaran Gedük, "Geç Antik Çağ'da Bithynia Bölgesi'nde yüksek rütbeli birçok Romalı asker görmekteyiz. Bunlardan birisi olan Tziampo kökeni için, şimdiye kadar adı ne antik edebi metinlerden ne de yazıtlardan bilinmeyen 'Pieucens (pisuens)' bölgesini işaret etmektedir. Böylece Nikomedya'da bulunan bir yazıt aracılığıyla bugünkü Romanya'daki bir bölgenin şimdilik tam nerede olduğu bilinmese de varlığını öğrenmekteyiz. Yine ne edebi metinlerde ne de herhangi bir yazıtta bilinmeyen 'Dacia Minor' eyaleti ilk kez bu yazıtla belgelenmektedir." ifadelerini kullandı.

– "Nekropol alanının ülke turizmine kazandırılması hedefleniyor"

Gedük, yazıta göre Tziampo'nun askeri kariyerine süvari olarak başlayıp 9 yıl bu görevi sürdürdükten sonra ordinarius yani "yüzbaşı" rütbesi aldığını anlatarak, şunları kaydetti:

"11 yıllık yüzbaşı kariyerinden sonra Tziampo'nun 'protector' yani 'koruyucu' unvanı aldığını görmekteyiz. Protector geç Roma ordusunun elit sınıf askerine verilen oldukça önemli bir unvandır. Bu görev İmparator Gallienus ile oluşturulmuş olup tam adı 'imparatorun koruyucusu'dur. Şimdiye kadar bilinen ve bu görevi üstlenen asker sayısı 7'dir. Bunlar günümüz İtalyası'ndan, Hırvatistan'dan, Sırbistan'dan, Cezayir'den ve Arabistan'dan bilinmektedir. Tziampo ile birlikte bu sayı 8'e ulaşmış ve ilk kez Anadolu'da imparatorun koruyucusu unvanı taşıyan bir asker belgelenmiştir."

Gedük, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ile Kocaeli Büyükşehir Belediyesi tarafından üst örtü ve konservasyon projesi hazırlandığını aktararak, ilerleyen süreçte nekropol alanının ülke turizmine kazandırılmasının hedeflendiğini sözlerine ekledi.